W:’oody Allett’ın tüm erken dönem filmlerinde oynayan
aktörün ismi neydi? Bilirsin işte… şu dalgalı kahverengi
saçları olan?.. Tanımanız gereken bir kişinin ismini, bir filmin adını veya önemli bir toplantıyı ilk defa unuttuğunuzda -şakayla karışık olarak- “Aklımı yitiriyorum! Beynim pelte gibi” dersiniz. Kitle iletişim araçlarındaki iletiler ve imgeler doğrultusunda orta dereceli unutkanlığı, giderek hızlanan zihinsel çöküşün ilk aşamalarında olmakla eş tutarsınız. “… Kısa süre önce bir Broadıvay gösterisindeydi, neydi adı? Ah Tanrım, kimi kastettiğimi biliyorsun. ” Ve belki de biliyorsunuzdur. Ancak bilmiyorsanız, bu gömülü ismi anımsamaya çalışarak hayal kırıldığı yaşar ve endişelenirsiniz. Sıklıkla kırklı veya ellili yaşlarda -hatta bazen otuzlu yaşlarda bile- bu küçük unutkanlıklar dikkatinizi çekmeye başlar: Arabanın anahtarını nereye bıraktığınızı hatırlamazsınız veya market alışverişi listesini evde nereye koyduğunuzu unutursunuz… veya yeni DVD oynatıcı ya da bilgisayarın kullanma kılavuzunu anlayamazsınız… veya alışveriş merkezinin farklı bir kapısından çıktığınız için arabanızı nereye park ettiğinizi unutursunuz. Bu küçük unutkanlıklar gündelik hayatınızı çok fazla etkilemese bile kaygılanmanıza neden olabilir. Ekonomik Buhran’da olanları ayrıntılarıyla hatırlayabilen fakat dün yaptığı şeyi hatırlamayan Harriet teyze gibi olacağınız kaygısını yaşarsınız. Yaşlanırken algı ve bellek konusunda zorluk yaşayan insanların ilk elden deneyimleri, sıradan bir şeyi aniden unuttuğunuzda kaygı yaşamamza neden olur. Yaşlanmanın kaçınılmaz bir şekilde unutkanlık, kafa karışıklığı ve hatta Alzheimer hastalığının ilk aşaması anlamına geldiği sonucuna atlamayın sakın. İyi haber şu ki orta dereceli unutkanlık, Alzheimer gibi bir hastalık değildir ve onunla mücadele etmek için yapılabilecek şeyler vardır. Yakın tarihli beyin araştırmaları,
beyin bağlantılarını geliştirmek ve sürdürmek için gündelik etkinliklere dâhil edilebilecek yeni yaklaşımlara işaret eder. Bu stratejileri benimseyerek zihinsel kıvraklıktaki düşüşlerle başa çıkmak için beyninizin becerisini gerçekten geliştirebilirsiniz Yaşlanan beyin hakkında sinirbilimcilerin her gün çürüttüğü çok sayıda yanlış inanış vardır. Beynin yaşlanma biçimine ilişkin geleneksel görüşler heyecan verici yeni teknolojilerin yardımıyla hızla yeniden gözden geçirilmektedir. Kanıdar açık bir şekilde, yaşlandıkça beynimizin sert bir çöküş yaşamasının şart olmadığım ortaya koymaktadır. Aslına bakılırsa, 1998’de Amerikalı ve isveçli bilim insanlarından oluşan bir ekip ilk kez, yetişkin insanlarda yeni beyin hücrelerinin oluştuğunu kanıtlamıştır.’ Ayrıca yaygın inanışın aksine, çoğu insanın deneyimlediği zihinsel çöküş, beyin hücrelerinin sabit bir şekilde ölmesine bağlı değildir.2 Bunun yerine, genellikle dendritlerin sayı ve karmaşıklığının incelmesinden kaynaklanır. Dendrider, belleğin temelini oluşturan bilgiyi bir hücreden diğerine aktaran dallardır. Dendrider, sinaps adı verilen bağlantılardan bilgi alırlar. Eğer bağlantılar düzenli olarak açılmazsa, dendrider körelebilir. Bu, eski bilgilere yeniden erişmenin yam sıra beynin yeni bilgileri belleğe aktarma becerisini de azaltır. Uzun zamandır, gelişen dendriderin yalnızca çocukların beyinlerinde olabileceği düşünülüyordu. Ancak daha yakın tarihli çalışmalar, eski nöronların kayıplan telafi etmek için dendrit oluşturabildiğini göstermiştir.3 Başka deneyler, yetişkin beyinlerindeki nöral devrelerin büyük ölçekli değişimlere maruz kalabilme kapasitesine sahip olduğunu ortaya koymuştur — bu, bilim insanlarının çocukluktan sonra kaybolduğunu düşündükleri bir beceridir. Oysa yaşlanan beyin gelişme, uyum sağlama ve bağlantı modellerini değiştirme yönünde dikkate değer bir beceriye sahip olmayı sürdürür.4 Bunun gibi keşifler, yeni bir beyin egzersizi teorisinin temelini oluşturur. Nasıl ki cross training genel fiziksel zindeliğinizi korumanıza yardımcı oluyorsa, Nörobik de genel zihinsel
sağlığınızın sorumluluğunu üsdenmenize yardımcı olabilir. Nörobik, yaşlamrken zihinsel zindelik, güç ve esnekliğin süregelen bir seviyesini korumanıza yardımcı olmayı amaçlar. Uygulama programı, duygusal “ duyunuz” ile olduğu kadar fiziksel duyularınızın -görme, koklama, dokunma, tatma ve işitme- çeşidi kombinasyonlarını kullanarak rutin olmayan veya beklenmedik deneyimlerin beyne uygulanmasını gerektirir. Uygulama, farklı beyin alanları arasında daha fazla bağlantı oluşturan nöral faaliyederi tetikler ve beyin hücrelerinin nörotrofın adlı beynin doğal besin maddelerini salgılamasını sağlar ki bu nöron dendritlerinin ebat ve karmaşıklığını büyük ölçüde artırabilir.5 Nörotrofınler ayrıca, etrafim sardıkları hücreleri yaşlanmanın etkilerine karşı daha güçlü ve dirençli kılar. Nörobik, genellikle mantık bulmacaları, bellek egzersizleri ve testleri andıran, yalnız uygulamalardan oluşan diğer beyin egzersizlerinden çok farklıdır. Bunun yerine, Nörobik uygulamaları, beynin doğal gidişatım zenginleştirmek ve böylelikle bilginin farklı türleri arasında bağlantı kurmak amacıyla beş duyuyu yeni biçimlerde kullanır. Bağlantılar (örneğin bir yüzün bir ismi akla getirmesi veya bir yiyeceğin bir kokuyu anımsatması) belleğimizin ve öğrenme sürecimizin yapı taşım oluşturur. Kasıtlı olarak yeni bağlantı modelleri yaratmak, Nörobik programın asli bir parçasıdır. Bilim insanlarının duyularımız hakkında hâlihazırda
bildikleri, ilerleyen sayfalardaki sinirbilim bulgularıyla bir araya geldiğinde beş duyunun bağlantı gücünü kullanarak
beynin kendi doğal besinini yaratması fikri doğrudan ortaya
çıkmıştır. Kısaca söylemek gerekirse, Nörobik ile ilaç veya
diyete ihtiyaç duymadan- kendi beyin gıdanızı sağlayabilirsiniz.
Nörobik sözcüğü, fiziksel egzersize
bilinçli olarak atıfta bulunan bir tabirdir.
Nasıl ki koordinasyon ve esnekliği
artırmak için farklı kas gruplarını kullandıran
fiziksel egzersizler idealse,
ideal beyin egzersizleri de zihinsel
hareketin yelpazesini genişletmek
amacıyla çok sayıda farklı beyin

NÖROBİK’İN BİLİMSEL TEMELİ
Nörobik, tek bir çığır açıcı bulgudan çok daha fazlasına
dayanmaktadır. Beynin nasıl organize olduğu,
anıları nasıl depolayıp sakladığı ve beyni besleyen doğal
maddeleri üreten belli başlı beyin etkinliklerinin ne
olduğu hakkında önemli yeni bilgilerin bir sentezidir.
Bu bulgular, şunları içerir:
1. Serebral korteks, beyinde daha yüksek öğrenmenin
gerçekleştiği yer, beklenmeyecek kadar çok sayıda
alandan oluşur. Bu alanların her biri, bilgiyi duyulardan
alma, yorumlama ve depolama konusunda
uzmanlaşmıştır. Duyular aracılığıyla deneyimlediğiniz
şeylerin hepsi beyinde tek bir bölgede toplanmaz.
2. Serebral korteksin alanları, yüzlerce farklı nöral
yolak ile birbirine bağlanır. Bu sayede neredeyse
sınırsız sayıda anı kombinasyonu depolanabilir. Sistem
böylesine karmaşık ve beyin yolaklarının olası
kombinasyonlarının sayısı böylesine engin olduğu
için bizler olası kombinasyonların yalnızca küçük
bir kısmım kullanırız.

3. Beyin, spesifik moleküllerle -nörotrofın- zengin
bir şekilde donatılmıştır. Nöronlar, bir tür beyin
besini işlevi gören bu molekülleri hem kendilerinin
hem de komşu hücrelerin ve hücreler arasındaki
sinapsların sağlığım korumak için salgılar.6
4. Nöronların ürettiği nörotrofın miktarı -ve diğer
nöronların ürettiği nörotrofınlere ne denli iyi yanıt
verdikleri- bu nöronların ne kadar aktif olduklarıyla
bağlantılıdır. Başka bir deyişle, beyin hücreleri ne
kadar aktifse, büyümeyi uyaran molekülleri o denli
çok salgılarlar ve daha iyi yanıt verirler.7
5. Duyusal uyarımın spesifik türleri, özellikle nöron
devresinde yeni etkinlik modelleri oluşturan rutin
olmayan deneyimler, büyümeyi uyaran bu moleküllerin
üretim miktarında artışa yol açabilir

alanım yeni yollardan faaliyete geçirmeyi amaçlar. Örneğin,
yüzme gibi bir egzersiz bedeni genel olarak daha zinde kılar
ve herhangi bir egzersizle boy ölçüşmeye muktedirdir. Benzer
olarak Nörobik, beyni genel olarak daha kıvrak ve esnek hale
getirir ve böylece, bu ister bellek ister görev performansı isterse
yaratıcılık olsun, herhangi bir zorlu zihinsel görevle boy
ölçüşebilir. Bu nedenle Nörobik, basitçe beyni çalıştırmayı
amaçlamanın da ötesinde beynin nasıl çalıştığım temel alan
bir yaklaşım kullanır.

Share on Facebook

Post on X

Follow us

Save