Bozuk Paraların Kenarları Neden Tırtıllıdır?
Özellikle kâğıt para devrinden önce, alışverişte kullanılan paralar altın ve gümüş içeriyorlardı. Her devirde olduğu gibi, o devirde de bulunan bazı düzenbazlar, bu paraları kenarlarından kazıyarak, çok az miktarda da olsa, bu değerli madenleri biriktiriyor, parayı da tekrar kullanabiliyorlardı. O devirlerde tüccarlar, parayı tartıyorlar ve ağırlığı eksikse kabul etmiyorlardı. Tabii, para da elinizde kalıyordu. Antik para kataloglarında dikkat ederseniz, paraların büyük bir kısmının tam yuvarlak olmadığını görürsünüz.
Bu sorunu çözmek ve halkı eksik paraya karşı korumak için bozuk paraların kenarları tırtıllı yapılmaya başlandı. Bu tırtıllar sayesinde paranın kenarının kazındığı hemen belli oluyordu ve kenarı kazınmış parayı kimse almıyordu.
Bu adet günümüze kadar devam etti. Artık içinde değerli bir maden bulunmamasına rağmen, bozuk paralarımızın kenarlarında ya tırtıl ya da bir yazı vardır. Günümüzde madeni paralar ‘bozukluk’ veya ‘ufaklık’ adı altında sadece küsuratları ödemede kullanılıyor. Bozuk paralar d.ı para olma niteliklerini kanundan almalarına rağmen, kullanılmalarında bazı sınırlamalar vardır. Gerek kâğıt, gerekse madeni para olsun, her ikisiyle de yapılan ödemeleri kabul etmemek mümkün değildir.
Buna ‘Kanımı Tedavül Mecburiyeti’ denilir ki, kâğıt paralarda bu mecburiyet Miıiyet sınırsızdır. Ödenen miktar ne kadar büyük olursa olanı, bunu karşı taraf kabul etmek mecburiyetindedir. Madeni paraların ise mecburiyeti sınırlıdır. En çok üzerlerinde yazan değerin 50 katım tamamen bozuk para ile ödeyebilirsiniz.
Örneğin 50 bin liralıklarla, 2,5 milyona kadar ödemelerinizi yapabilirsiniz ama daha fazlasını da bozuk para ile ödeme isteğinizi karşı taraf kabul etmeyebilir.
Kâğıt paraların Merkez Bankası tarafından basıldığı bilinir de, madeni paraları Maliye Bakanlığı’nm çıkardığı pek bilinmez.Madeni paraların toplam para stoku içindeki oranı da yaklaşık yüzde 1 civarındadır. Hiç dikkat ettiniz mi? İnsan yüzleri kâğıt paralarda önden,madeni paralarda ise yandandır. Madeni paralarda yer çok küçük olduğundan, kabartma tekniği ile bir yüzün tam detayını vermek mümkün olamamaktadır. Yandan bir görüntü kişiyi daha iyi tanınır kılmaktadır.
